LILIAN KAI NE yayi nazari akan yiwuwar jirgin ruwa na kasa ya tashi kafin karshen gwamnatin Buhari
Yayin da ‘yan Najeriya ke sa ran bikin rantsar da zababben shugaban kasa, Bola Tinubu a kan karagar mulki a ranar 29 ga watan Mayu, an ci gaba da nuna shakku game da shakku kan hasashen da kamfanin na Nigeria Air, wanda shi ne jirgin dakon kaya na kasar, zai tashi kafin karshen wannan gwamnati mai ci.
A watan da ya gabata ne ministan sufurin jiragen sama, Hadi Sirika, ya tabbatarwa ‘yan Najeriya cewa kamfanin na Nigeria Air da aka samu cece-kuce zai fara aiki kafin ranar 29 ga watan Mayu.
Da yake jawabi a taron masu ruwa da tsaki na harkokin sufurin jiragen sama na 2023 a Abuja, ministan ya bayyana cewa kamfanin na kasa zai fara zirga-zirgar jiragen sama na cikin gida da na ketare kafin ranar 29 ga watan Mayu.
“Taron tattaunawa da Kamfanin Jiragen Sama na Habasha da Gwamnatin Tarayyar Najeriya yana gudana. “Mataki na gaba: Majalisar Zartarwa ta Tarayya ta amince da Cikakkun Harkar Kasuwanci,” in ji shi.
Sai dai kuma masana harkokin sufurin jiragen sama sun yi iƙirarin cewa wannan na iya zama wani alkawari da Sirika ya gaza yi.
An kaddamar da aikin jirgin na Nigeria Air a cikin 2018. Gwamnatin Najeriya ta yi alkawarin kafa kamfanin sufurin jiragen sama na kasa don yin gogayya da sauran kamfanonin jiragen sama na Afirka masu nasara.
A halin da ake ciki dai tun bayan kaddamar da aikin ya shiga rudani. Abu na farko da ya fara jawo suka shi ne yadda aka fara sanya sunan kamfanin, inda ‘yan Najeriya da dama ke nuna shakku kan ingancin tambarin da sunan. Wasu da dama kuma sun nuna rashin jin dadinsu kan matakin da gwamnati ta dauka na ci gaba da rufe bakin baki game da cikakken aikin.
An samu labarin cewa an dage aikin har abada a watan Satumbar 2018, amma jami’an gwamnati sun sha tabbatar wa ‘yan Najeriya cewa aikin na kan gaba, duk da cewa babu wani ci gaba na zahiri da zai dakile ikirarin nasu.
Kasa da mako biyu da kaddamar da sabuwar gwamnati, makomar kamfanin na Nigeria Air ya kasance a bayyane.
Kasar dai ta kasance ba ta da wani jirgin ruwa na kasa tun bayan rugujewar kamfanin jiragen sama na Nigeria Airways, duk da rashin nasarar da aka yi na shawagi jirgin.
A watan Satumbar 2022, Gwamnatin Tarayya ta nada Kamfanin Jiragen Sama na Ethiopian Airlines a matsayin wanda aka fi so a siyar da Jirgin na Najeriya.
Ministan sufurin jiragen sama, Sirika, ya ce kamfanin jirgin na Ethiopian Airlines ne ya lashe wannan takara tare da hadin gwiwa kuma zai mallaki hannun jari 95 da ke kula da kamfanin.
Yayin da yake lura da cewa kamfanin jiragen saman Habasha ne kawai ya cika sharuddan tantance sayan takara da kuma wa’adin, Sirika ya ce zai rike kashi 49 cikin 100 tare da sauran kamfanonin da ke rike da kashi 46 cikin 100.
A cewar Ministan, Gwamnatin Tarayya za ta samu kashi biyar ne kacal a aikin.
Har ila yau, a cikin wata sanarwa da ma’aikatar sufurin jiragen sama ta fitar ta ce kamfanin na Nigeria Air zai harba da jirgin Boeing 737-800 (NG), inda ta kara da cewa jirgin na B787 wanda zai kasance na ayyukan kasa da kasa zai biyo baya.
“Nigeria Air, sabon kamfanin jirgin zai kasance mallakin wata kungiya mai zaman kanta ta Investor Consortium tare da mallakin gwamnatin tarayya kashi biyar cikin dari ciki har da hannun jarin Ethiopian Airline. Kawo Nijeriya Kusanci Ga Duniya,” in ji sanarwar.
A watan Oktoban wannan shekarar ne dai ministan sufurin jiragen sama ya ce jirgin na kasa zai fara aiki ne kafin karshen watan Disamba na shekarar 2022, inda ya ce an ba da odar jiragen sama 20 dauke da injinan man fetur domin horas da su, 9 daga cikinsu an kai su.
Sirika a wani taron ministoci na baya-bayan nan ya lura cewa shugaban kasa, Manjo Janar Muhammadu Buhari (mai ritaya), ya ba da umarnin tafiya don tabbatar da cewa an kaddamar da jirgin.
Ya ce, “Lokacin da na shigo a matsayin minista, ba mu yi wa kanmu girman kai da ilimi da hikima ba. Mun yi imani da masu ruwa da tsaki wadanda muke yi wa hidima a madadinsu. Kamfanin jigilar kayayyaki na kasa yana kan ayyukan kuma mun ci gaba sosai. Kuma a jiya ne, Mista Shugaban, yayin da yake kammala komawar, ya ba da umarnin cewa dole ne wannan kamfanin jirgin ya yi aiki tsakanin yanzu zuwa Disamba. Kuma zai yi aiki da yardar Allah.
A watan Nuwamban 2022, kamfanonin jiragen sama guda takwas na cikin gida tare da kungiyarsu sun maka gwamnati kotu, inda suka sanya sunan Nigerian Air, Ethiopian Airlines, Ministan Sufurin Jiragen Sama, Hadi Sirika, da Atoni-Janar na Tarayya, Abubakar Malami, a matsayin wadanda ake tuhuma.
Daga cikin addu’o’in, kamfanonin jiragen na ‘yan asalin kasar sun bukaci kotu ta dakatar da yarjejeniyar dakon kaya na kasa tare da janye lasisin sufurin jiragen sama da gwamnatin tarayya/Hukumar kula da zirga-zirgar jiragen sama ta Najeriya ta riga ta baiwa Najeriya Air.
Sun kuma yi iƙirarin cewa kamfanin wanda ya yi aiki a matsayin Mai ba da Shawarar Kasuwancin ciniki an haɗa shi a cikin Maris 2021 kuma ya yi zargin cewa kamfanin yana da alaƙa da ministan sufurin jiragen sama.
Kamfanonin jiragen na cikin gida sun ci gaba da zargin cewa ATL da aka bai wa Nigerian Air ba ta bi ka’idojin tsaro da aka saba ba.
A cewarsu, hadin gwiwar da Gwamnatin Tarayya ta yi da Kamfanin Jiragen Sama na Habasha a kan wannan aiki, za ta kori kamfanonin jiragen sama na cikin gida daga kasuwanci ta hanyar bude kasuwar zirga-zirgar jiragen sama na cikin gida zuwa Ethiopian Airlines.
Sai dai duk da umarnin kotu, ministan ya dage cewa dole ne jirgin Najeriya ya tashi, inda ya bayyana cewa aikin ya shirya kashi 98 cikin 100 kuma an sayo dukkan kayan aiki.
A karshen ranar, kotu ta umarci gwamnati da ta dakatar da aikin har abada.
Sai dai duk da umarnin kotu, ministan ya dage kan cewa kamfanin na Nigeria Air zai tashi, inda ya bayyana cewa aikin ya shirya kashi 98 cikin 100 kuma an sayo dukkan kayan aiki.
Ya ce, “Nigeria Air Limited. Na ce za mu samu kafin karshen wannan gwamnati kuma ban janye maganata ba. Muna da komai a wurin. Jirgin sama, ofisoshi, cibiyoyin aiki, ma’aikata da duk abin da ake buƙata suna cikin wurin. Muna yin bincike na ƙarshe na ƙarshe kuma muna jiran fitowar AOC kuma za ta tashi. ”
A watan Afrilun bana, wata babbar kotun tarayya da ke zamanta a Legas ta kuma dakatar da babban daraktan hukumar kula da zirga-zirgar jiragen sama ta Najeriya Kyaftin Nuhu Musa daga bayar da takardar shedar ma’aikatan jirgin ga kamfanin dakon kaya na kasa.
Wannan ci gaban ya zo ne watanni da yawa bayan kamfanin na Najeriya Air ya samu lasisin sufurin jiragen sama.
Hukuncin kotu na baya-bayan nan da kamfanonin jiragen sama na cikin gida suka samu ya haramtawa gwamnati daukar duk wani mataki dangane da aikin jigilar kayayyaki na kasa har sai wani lokaci.
Da yake mayar da martani ga umarnin kotu na hana hukumar NCAA bayar da AOC na kamfanin jiragen sama na Najeriya, mataimaki na musamman kan harkokin jama’a, James Odaudu, ya yi ikirarin cewa babu irin wannan umarni.
A cewar Odaudu, babu wata babbar kotu da ta zauna a kan lamarin, inda ya kara da cewa rahotannin da kotun ta bayar na hana hukumar NCAA bayar da AOC na kamfanin jiragen sama na Nigeria Air aiki ne na “masu aikata barna”.
Ya kara da cewa rahotannin sun samo asali ne daga wata wasika da lauyan ma’aikatan kamfanin jiragen sama na Najeriya ya aikewa hukumar NCAA, inda ya ce wasikar ta tunatar da hukumar ta NCAA kan umarnin da kotu ta bayar a baya, wanda ya ce a ci gaba da kasancewa a halin da ake ciki.
Odaudu ya yi ikirarin cewa an dauki nauyin rahotannin ne kuma ‘yan jaridar da suka rubuta su ba su da karfin fassara wasikar yadda ya kamata.
Ya ce, “Babu wata babbar kotu da ta zauna a kan lamarin a makon da ya gabata, ba maganar wani umarni ba. Rahoton aiki ne na masu yin barna.
“Abin da ya faru shi ne lauyan AON ya rubuta wasika ga hukumar ta NCAA yana tunatar da su umarnin da kotu ta bayar a baya na cewa a ambaci matsayinsu. Na yi imanin cewa an dauki nauyin rahotannin.
“A sake duba rahotannin. Shin daya daga cikinsu ya yi nuni ga zama, alkali, kwanan wata, da sauransu? Wataƙila ba su da ikon fassara harafin yadda ya kamata. Ina mamakin me ya faru da aikin jarida na fassara.”
Manyan ‘yan wasa a fannin sun bayyana ra’ayoyi mabambanta dangane da jirgin Najeriyar. Babban Jami’in Kamfanin Jirgin Sama na TopBrass, Capt Rolland Iyayi, ya ce Kamfanin Jirgin na Habasha ya shirya tsaf don cin gajiyar aikin Jirgin na Najeriya.
Ya ce, “Batun dakon kaya na kasa yana da matukar muhimmanci. Abu ne da dukanmu muke mai da hankali a kai. Muna son tabbatar da cewa mun samu daidai. An sami wasu rashi. An tabo wasu batutuwa. Amma akwai batutuwan da ke bukatar karin haske.”
Hakazalika, shugaban kwamitin majalisar kan harkokin sufurin jiragen sama, Nnolim Nnaji, ya soki yadda wani kamfanin jirgin sama na wata kasa ya mallaki wani kaso mai tsoka a cikin harkokin sufurin jiragen sama na Najeriya, yana mai gargadin cewa hakan na iya haifar da illa.
Tsohon kwamandan soja a filin jirgin sama na Murtala Muhammed da ke Legas, Kaftin John Ojikutu (mai ritaya), yayin da yake magana kan kura-kuran da gwamnati ta yi da kamfanin jiragen sama na Nigerian Airways, wanda ya zama dole a guje wa kamfanin na Najeriya Air domin tsira da ransa, ya zargi jami’an gwamnati da kasancewa cikin su. dalilan da kamfanin jirgin ya daina aiki.
Ya ce, “A bar shi ya dore a matsayin dillalan kasa ba na gwamnati ba. A bar shi ya dore da waccan mai dauke da sunan kasa, ba mai dauke da gwamnati ba. Kusan an mayar da Nigeria Airways jirgin gwamnati wanda kusan mafi yawan jami’an da ke tafiya ta Nigerian Airways ba sa biyan kudin ajin da suka zauna a ciki, ko dai ba sa biya ko kuma ba sa biya na gaskiya.
“Za su zauna a fannin kasuwanci, ajin farko, amma za su biya kudin ajin tattalin arziki. Ina da kwarewa da yawa tare da su. Ina mai matukar nadama in ce ba tare da wata tangarda ba, an yi wadannan abubuwa ne a zamanin soja, kuma ba za a samu bambanci ba a wannan tsarin siyasa da yadda muke tafiyar da shi. Wannan bangare guda kenan. Sa’an nan, yarjejeniyar kasuwanci. Bari yarjejeniyar kasuwanci ta zama yarjejeniyar kasuwanci.”
Ya ci gaba da yin Allah wadai da kawancen da ke tsakanin FG da Habasha, inda ya nuna shakku kan hannun da gwamnati ke da shi a jirgin Najeriya Air.
Wani kyaftin a masana’antar, wanda ya gwammace a sakaya sunansa, ya fada The PUNCH A wata hira da ya yi da cewa babu yadda za a yi a fara harba jirgin Najeriya Air a ranar 29 ga watan Mayu ko kafin ranar 29 ga watan Mayu. Da yake bayar da dalilansa, ya ce, “Ba zan iya ganin yadda hakan zai iya faruwa ba saboda ban ga wani tsari na zahiri ba. Ina nufin, ina ma’aikatan jirgin, ma’aikatan gida, masu kula da ƙasa, tebur na tikiti, da duk waɗannan? Ban ga abin yana faruwa ba. Zan iya yin kuskure.”
Da yake mayar da martani kan hakan, mai magana da yawun kamfanonin jiragen sama na Najeriya, kuma shugaban kamfanin na United Airlines, Farfesa Obiora Okonkwo, ya bayyana cewa akwai umarnin da kotu ta bayar na cewa a kiyaye halin da ake ciki watannin baya.
“Sai dai idan wani ya karya wannan umarni, kamata ya yi a dakatar da duk wani abu da ya shafi Najeriya Air watanni uku da suka wuce.
“Ni ba mai ruwa da tsaki ba ne a Najeriya Air. Don haka, ba na halartar taron nasu don sanin shirinsu amma da ministan ya ce zai tashi kafin ranar 29 ga Mayu, ina ganin ya kamata shi ne ya ba ku tabbacin yiwuwar hakan.”
